Als duurzaamheidsadviseur zie ik de wereld als samenhangend geheel. Neem bijvoorbeeld mijn trui. De trui die ik nu draag, is afkomstig van katoenplanten. Deze planten zijn geplukt en bewerkt door mensen of machines en hebben waarschijnlijk met verschillende transportmiddelen een lange reis afgelegd. Dit is een opstapeling van activiteiten met impact op het milieu, de mens en de portemonnee. Zelf voeg ik daar ook nog zo’n 30 wasbeurten per jaar aan toe. Na jaren vind ik de trui niet meer mooi of knoei ik er rode wijn op dus gooi ik de trui in de textielbak. De trui komt tweedehands op de markt, wordt gerecycled of ‘benut’ voor energieproductie en belandt in de verbrandingsoven.
Een levenscyclusanalyse (LCA) is een data-gedreven methode om de milieu-impact van de gehele levenscyclus van mijn trui te berekenen. Om een LCA te maken, is inzicht in de opeenstapeling van activiteiten in die cyclus nodig. De resultaten van een LCA worden uitgedrukt in impactcategorieën naar keuze, bijvoorbeeld effect op klimaatverandering, landgebruik en toxiciteit.
De systeem-brede scope biedt inzicht in waar ineen productketen de belangrijkste bronnen van impact en kantelpunten liggen om te verduurzamen. Als je in de bouw werkt, kan het je bijna niet ontgaan zijn dat LCA hiervoor wordt ingezet. Bij grond-, weg- en waterbouwaanbestedingen worden bijvoorbeeld deelnemers in toenemende mate beoordeeld op de milieu-impact van hun ontwerp en proces. Dit kan worden berekend met toegankelijke software gebaseerd op de LCA-methodiek (DuboCalc). Hierdoor wordt de markt uitgedaagd om hun processen te verduurzamen en kan de overheid aanbestedingen eerlijk beoordelen.
Ook is LCA behulpzaam bij het inzichtelijk maken van schijnoplossingen. In complexe duurzaamheidsvraagstukken worden we makkelijk voor de gek gehouden. Herbruikbare luiers zijn bijvoorbeeld hip omdat herbruikbaarheid duurzaam is. LCA’s tonen aan dat wegwerpluiers minder broeikasgassen, afvalwater en solide afval veroorzaken. Herbruikbare luiers scoren alleen beter op grondstoffen gebruik en consumenten afval. Hierbij is uitgegaan van gemiddeld gebruik van wasmachine en droger in de UK.
Intuïtief denk je misschien dat het hergebruiken van producten (bijna) altijd beter is, de LCA bewijst dat dit niet altijd het geval is. Dit hangt bijvoorbeeld af van hoe we zelf met het product omgaan. LCA komt dus goed van pas bij het kritisch afwegen van alternatieven om écht te verduurzamen.
Steeds vaker wordt LCA gebruikt bij duurzame besluitvorming. Bij de integratie van LCA in onze processen, moeten we een aantal zaken in ons achterhoofd houden en kritisch naar de resultaten blijven kijken.
LCA is vatbaar voor de keuzes die de onderzoeker maakt. Een onderzoeker kan de scope zelf bepalen en daarmee essentiële impactfactoren niet meenemen. Als bijvoorbeeld de afvalfase niet mee wordt genomen, stimuleert dit de producent ook niet tot nadenken over een design dat makkelijk te recyclen is. Daarnaast kan de onderzoeker ook zelf bepalen hoe de gebruikersfase wordt ingevuld. Een voorbeeld is de vraag of keramische bekers duurzamer zijn dan wegwerpbekers. Een LCA-expert die zijn keramische beker na één gebruik in de vaatwasser doet, zal zien dat de wegwerp variant het milieuvriendelijkst is. Deze uitslag geldt echter niet voor mensen die hun keramische beker de hele dag gebruiken en aan het eind van de dag even omspoelen met koud water. Het is dus belangrijk om LCA-resultaten te nuanceren om te voorkomen dat goed gedrag wordt afgeraden!
Er zijn nog meer kanten van LCA waar we scherp op moeten blijven. In een notendop: de variabelen (bijvoorbeeld stikstof) waarmee impact wordt berekend, zijn lang niet altijd representatief voor de context van het project, noch juist geschaald op elk niveau. De resultaten kunnen dus niet elk vraagstuk dienen en kunnen sterk afwijken van de werkelijkheid. De LCA-methodiek is voor sommige aspecten nog niet af.
Als LCA-adviseur heb ik niet altijd inhoudelijke kennis over de te onderzoeken materialen en industriële processen. Of ik altijd werk met de meest representatieve data zal dus door anderen moeten worden getoetst (om onbewuste greenwashing te voorkomen). Gelukkig is er bij Tauw een grote verscheidenheid aan expertise waarbij ik hiervoor terecht kan.
Om subjectiviteit en onzekerheid te reduceren en LCA-analyses te stroomlijnen, zijn er door wetenschaps- en normalisatie instituten gezamenlijke databases en normen opgesteld. Bij Tauw voeren we LCA’s volgens de ISO 14040 en 14044 normen uit. Voor de bouwsector zijn er nog specifiekere normen die omschreven zijn in de bepalingsmethode van Stichting Bouw Kwaliteit (SBK). Ook is er een Nederlandse database (Nationale Milieudatabase) met impacts en aannames van producten en processen om subjectiviteit van LCA’s te reduceren. Daarmee is echter niet alle subjectieve ruimte weggenomen en is het alsnog belangrijk interdisciplinair en kritisch naar de aanpak en resultaten te kijken.
Leg uw vraagstuk voor aan onze experts, wij adviseren graag.
