Rivierafvalonderzoekers in actie tegen zwerfaval

Michiel Wilhelm

Ik woon hemelsbreed een kilometer van de Nederrijn. Afgelopen zomer was ik veel in en rond het water te vinden. Want hoewel het officieel geen aangewezen zwemwater is, is het er goed toeven op de strandjes en in het water. Er staan daar geen vuilnisbakken - wat ik overigens logisch vind - want wat je meeneemt naar de waterkant, neem je zelf ook weer mee terug.

Maar helaas denkt lang niet  iedereen hier zo over. Dus nam ik het achtergelaten afval maar mee, want als er ergens troep ligt komt er makkelijk wat bij. Raar is het natuurlijk wel om zomaar je zooi achter te laten, helemaal als je je bedenkt dat dit wereldwijd voor problemen zorgt. Elk jaar raken talloze (zee)dieren verstrikt in plastic of ander zwerfafval. En al zijn de gevolgen voor onze gezondheid nog niet 100% duidelijk, zeker is wel dat afval in onze voedselketen geen verrijking van ons dieet is.

Stichting Schone Rivieren

Toen ik via mijn werk bij Tauw in contact kwam met de stichting Schone Rivieren - een initiatief van IVN Natuureducatie, de Plastic Soup Foundation en Stichting De Noordzee - ontdekte ik dat ik zelf ook structureel kan bijdragen aan de oplossing van dit probleem. Tauw heeft in 2018 de sponsorrelatie met IVN verlengd, waarbij de helft van onze jaarlijkse financiële bijdrage wordt toegekend aan de campagne. Met deze campagne wil de stichting het zwerfvuilprobleem aanpakken door enerzijds achter de bron van de vervuiling te komen en anderzijds door zelf de handen uit de mouwen te steken en vrijwilligers op te leiden tot rivierafval onderzoekers. Langs de Maas, waar ik mijn training deed, haalden we in een uur tijd, op een ogenschijnlijk schoon stuk rivieroever, maar liefst 4 volle vuilniszakken en een autoband op!

De taak van rivierafval onderzoekers

Als onderzoeker verzamel je tweemaal per jaar op ‘jouw’ 100 meter het afval dat je aantreft en noteert - uit een lijst van ongeveer 100 items - wat het is. Ik mag dat doen langs het eerste stukje Rijn in Nederland, bij Lobith. Door de gevonden items online in te voeren, krijgt de stichting Schone Rivieren goed in beeld waar zich de hot-spots van afval bevinden en bespreekt dit met de beherende overheid. Ook leveren de verzamelde gegevens een belangrijke bijdrage aan kennis over de herkomst van het afval. Het doel is om te zorgen dat er geen afval meer naar zee stroomt en dat de rivieren schoon zijn. Het meeste plastic wordt namelijk niet afgebroken, maar verpulverd tot microplastics die overal worden aangetroffen.

Citizen Science

Inmiddels zijn al ruim 400 tellers actief op trajecten langs de Maas en Waal. Het is voor het eerst dat er in Nederland op zo’n grote schaal onderzoek naar rivierafval plaatsvindt met behulp van ‘citizen science’. Deze vorm van dataverzameling door vrijwilligers pas ik zelf ook toe op het gebied van waterkwaliteit, waarin ik werkzaam ben.

Monitoringsplan zwerfafval grote rivieren

Binnenkort worden de onderzoeksresultaten over 2018 van de stichting bekendgemaakt. Ook Rijkswaterstaat komt in actie op dit onderwerp. Zij stellen met hulp van Tauw een monitoringsplan op voor zwerfafval in de grote rivieren, waarbij waarschijnlijk ook gebruik wordt gemaakt van de input van de stichting Schone Rivieren. Zie ook ons nieuwsartikel Wijziging Kaderrichtlijn afvalstoffen: ZZS en (kunststof) zwerfafval in zee.

Wat jij kunt doen tegen zwerfafval
IVN probeert dit jaar het project uit te breiden naar Nederrijn en IJssel, en kan altijd nieuwe onderzoekers gebruiken. Maar je kan ook incidenteler wat doen tegen zwerfvuil in je directe leefomgeving, bijvoorbeeld door via de app van Litterati met je telefoon een foto van een stuk zwerfvuil met een herkenbaar logo te maken (en dat je natuurlijk meteen even opraapt en weggooit). Dat maakt het  mogelijk om overheden en fabrikanten met de resultaten te confronteren en ze te vragen om het afvalbeleid en -beheer hierop aan te passen.

Ik vind het een prettig idee om op deze manier een klein beetje bij te dragen aan kennis over zwerfafval en macroplastics en tegelijkertijd de wereld weer een stukje schoner te maken!

Wilt u meer informatie over dit onderwerp?

Onze adviseurs staan u graag te woord