Wadi’s bieden geweldige kansen voor biodiversiteit

30 november 2021, Pim de Kwaadsteniet

Halverwege de jaren negentig werkten naaste collega’s van me mee aan de eerste wadi in Nederland. Dat was in de wijk Ruwenbos in Enschede. De wadi was uitgevoerd met een strakke gazonbekleding en bood nieuwe mogelijkheden voor waterberging in de stad. Achteraf gezien een revolutie in het stedelijke waterbeheer. Het woord biodiversiteit was toen nog niet in zwang, maar als ecoloog dacht ik al wel na over andere begroeiingstypen voor de wadi, met meer kansen voor biodiversiteit.

Over deze blogreeks

Wadi's kunnen een positieve invloed hebben op hittestress, droogte, neerslagoverlast, bodemkwaliteit, biodiversiteit en het leefklimaat van een gebied. In deze blogserie vertellen we elke 6 weken meer over de werking van wadi’s en welke invloed ze hebben op hun directe en indirecte omgeving. In deze tweede blog vertelt Pim de Kwaadsteniet over biodiverse wadi’s.

 

Wat is een biodiverse wadi en waar moet je rekening mee houden?

Van biodiverse wadi’s zijn al tal van voorbeelden. De meest voorkomende is die van een bloemrijk grasland in plaats van het gazon. Maar er is veel meer mogelijk. Zo wordt in de voorgaande blog van Floris Harten een wadi getoond waarin vaste, bloeiende planten zijn toegepast. Deze wadi’s leveren veel plantensoorten op die nectar en stuifmeel bieden voor vlinders, bijen en andere insecten. Ook bieden ze schuil- en overwinteringsmogelijkheden voor insecten (als niet alles wordt afgemaaid voor de winter).

Bij de monitoring van wadi’s zag ik bij de wadi’s met achterstallig onderhoud soms waardevolle vegetaties ontstaan. Extensivering van het onderhoud is vanuit het oogpunt van biodiversiteit dan ook aan te raden. Wil je meer vlinders, bijen en andere insecten dan zijn naast voedsel (nectar, stuifmeel) ook schuil- en overwinteringsplaatsen nodig. Differentiatie van het onderhoud, waarbij niet alle vegetatie in één keer wordt weggemaaid, is daarbij belangrijk.

Maar er zijn meer begroeiingstypen in een wadi mogelijk, bijvoorbeeld kruidenrijke ruigte,  rietbegroeiing (en andere helofyten), struweel en bomen. Elk vegetatietype biedt specifieke kansen voor biodiversiteit. En ook de variatie aan vegetatietypen in een wadi is belangrijk. Hoe meer variatie en samenhang, hoe groter de biodiversiteit. Een goed voorbeeld hiervan is te zien op bovenstaande foto, een wadi in de wijk Maandereng in Ede waar bloemrijke ruigte, struweel en bomen in één wadi voorkomen.

Zoals dit figuur (bron: PBL, 2017) laat zien is biodiversiteit een veelomvattend begrip dat verwijst naar alle verscheidenheid aan leven binnen soorten (genen), tussen soorten en tussen de ecosystemen waartoe ze behoren. 


Werken aan biodiverse wadi’s

Gemeenten kunnen gestructureerd werken aan biodiversiteit door het opstellen van beleid, het inrichten en beheren van de omgeving en vervolgens te monitoren. Dit figuur laat zien dat deze onderdelen nauw met elkaar samenhangen. Maar werken aan biodiverse wadi’s kan bij elk van deze onderdelen beginnen. Het gaat erom een begin te maken, want wadi’s bieden geweldige kansen voor biodiversiteit! Alleen worden die kansen nog maar beperkt benut. Momenteel werk is samen met de gemeente Enschede aan een monitoringsplan voor wadi’s waarbij biodiversiteit een volwaardige rol speelt en de cirkel zich lijkt te sluiten.

Werken aan biodiverse wadi’s vraagt ook om ruimtelijk denken. Biodiverse wadi’s kunnen een belangrijke rol spelen voor de migratie van soorten door de wijk. Veel insecten hebben maar een beperkte actieradius, waardoor ruimtelijke samenhang belangrijk is. De wadi in Ede op bovenstaande foto vormt een omvangrijk lint door de wijk Maandereng. Beschouw een wadi daarom niet als een op zichzelf staand element qua biodiversiteit. Door deze te verbinden met andere groenelementen in de wijk, met volkstuincomplexen, tuinen, natuurviendelijke oevers en waar mogelijk het buitengebied, ontstaat een samenhangend netwerk met een grote meerwaarde voor biodiversiteit. Een dergelijke aanpak voor biodiversiteit vraag om beleid, maar kan in nieuwbouwprojecten direct gerealiseerd worden.

Vraagstukken rondom biodiverse wadi’s

Er zijn nog veel vragen over biodiverse wadi’s. Wat betekent andere vegetatie dan gazon voor de infiltratiecapaciteit van de wadi? Gaan elzen en wilgen in een wadi samen met een goed werkend drainagesysteem? En mag in een dergelijke wadi het water langer blijven staan? Welke vegetatietypen zijn geschikt voor het opnemen van bodemverontreiniging (fytoremidiatie)? Hoe kan een biodiverse wadi samengaan met gebruiksfuncties? Etcetera. Bij de monitoring van de wadi’s in de gemeente Enschede hopen we enkele van deze vraagstukken op te lossen.

Opgave en kansen

Gezien de grote woningbouw- en klimaatopgave zullen er de komende jaren veel wadi’s worden aangelegd. Laat hierbij biodiversiteit volwaardig meedoen in het ontwerpproces en doorbreek hierbij het blauwdrukdenken over de bekleding van wadi’s. Zoek naar maatwerk. Ook met aanpassing van het beheer en onderhoud kan veel worden bereikt voor de biodiversiteit van wadi’s. En onderzoek wat werkt en niet. De gemeente Enschede maakt hiermee een start. Wie volgt? 

Heeft u een vraag over dit blogartikel?

Leg uw vraagstuk voor aan onze experts, wij adviseren graag.